Alergeny wziewne. Czyli, co uczula w powietrzu? Cz. II Alergeny całoroczne

Getting your Trinity Audio player ready...

Jak już wiesz, w powietrzu jest pełno uczulających alergenów. Nie są to tylko pyłki roślin. Oprócz nich, mamy wiele alergenów pochodzących z grzybów lub mniejszych (roztocza) i większych (koty i psy) zwierząt z którymi dzielimy nasze domy. Alergeny wziewne pleśni i roztoczy kurzu, są trudne do eliminacji i są całoroczne, jednak przy odrobinie wiedzy, możesz je ograniczyć.

Alergia na pleśń

Alergia związana z reakcją alergiczna na zarodniki grzybów jest z każdym rokiem coraz powszechniejsza. Jednocześnie, ciężko jest izolować się od „świata grzybów”. Jak pamiętamy z lekcji biologii, grzyby tworzą jedno z pięciu królestw obejmujących wszystkie organizmy żywe. Elementy grzybów, mogą pochodzić z różnorodnych miejsc i być źródłem wielu alergenów.

Alergia wziewna, u osób uczulonych na alergeny grzybów, może mieć charakter sezonowy, ale też całoroczny. Nie jest to optymistyczny scenariusz. Jednak, bardzo powszechny i prawdziwy. Najczęściej wśród alergików obserwuje się objawy przez cały rok. Występują jedynie okresy z wyraźniejszym nasileniem alergii ( szczególnie lato i jesień) lub okresy związane z przebywaniem w „nieodpowiednich” pomieszczeniach.

Jest jeszcze jedna smutna wiadomość. Bardzo często, alergia na grzyby nie występuje samodzielnie. Jest na tyle „paskudna”, że lubi towarzystwo. Objawia się to nadwrażliwością na inne alergeny wyziewne, głównie pyłki roślin i roztocza kurzu.

Obecnie największa liczbę uczuleń powodują alergeny Alternaria alternata. Jednak u większości alergików, nie występuje uczulenie tylko na jeden gatunek grzybów. Niestety, bardzo często występują uczulenia równoległe. Oznacza to, że nasz alergik, ma nadwrażliwość na różne gatunki grzybów pleśniowych.

Objawy uczulenia na pleśnie i grzyby:

• zapalenie śluzówki nosa
• polipy nosa i zatok
• zapalenia zatok
• astma
• chrypka
• znużenie i stany depresyjne
• sporadycznie występują objawy AZS i problemy ze strony przewodu pokarmowego

Czego nie jeść przy alergii na pleśń?

Skoro już wiesz, że mogą wystąpić objawy z układu pokarmowego, to musisz liczyć się jeszcze z jedną sprawą. Objawy mogą wystąpić również po zjedzeniu niektórych pokarmów lub antybiotyku. Mając nadwrażliwość na alergeny grzybów, możesz liczyć się z tym, że objawy alergią mogą się pojawić lub nasilić po zjedzeniu takich pokarmów jak:

• ketchup
• sos sojowy
• sery pleśniowe ( szczególnie typu Roquerfort)
• świeże ciasta drożdżowe
• surowe i gotowane grzyby
• wędliny wędzone
• winogrona
• pleśniejących owoców i warzyw (nadgniłych)
• nieświeży chleb/pieczywo
• długo przechowywane w chłodniach owoce i warzywa

Jako osoba dorosła, mecząca się z alergią na grzyby musisz uważać również na alkohole tj. szampan, piwo, wino (szczególnie domowe).

Czego unikać przy alergii na pleśń i grzyby?

Objawy alergii mogą się nasilać lub nawet doprowadzić do duszności (astmy), przy pewnych aktywnościach. Wiedząc, ze masz do czynienia z alergia na grzyby, powinnaś szczególną uwagę zwrócić na unikanie pewnych czynności i sytuacji. Do tego szanownego grona, musimy zaliczyć:

• prace w ogrodzie (kosznie trawy, grabienie liści, zbieranie owoców i warzyw, kompostowanie)
• pobyt na fermach zwierzęcych
• domkach letniskowych
• namiotach i piwnicach
• unikaj, spacerów po burzy, w okresach ciepłej i wilgotnej jesieni
• przebywania w zagrzybionych pomieszczeniach, zatęchłych, z wieloletnim kurzem i/lub wadliwą klimatyzacją (może mieć to szczególnie znaczenie przy wycieczkach w tropiki)
• pobytów w okolicach podmokłych, nad nizinnymi jeziorami, bagnami i w krajach z wysoką wilgotnością (Anglia, Belgia, Holandia)
• unikanie pobytu w trakcie remontów. Szczególnie podczas zrywania tapet, wykładzin czy poszycia dachu.
• pobyty na pływalniach i kompleksach wodnych, szczególnie tych gdzie występuje „naturalna roślinność”.

Niestety, alergia na grzyby pleśniowe jest również jedną z tych alergii, do których mogą wystąpić reakcje krzyżowe. Jednym z najpowszechniejszych białek reagujących krzyżowo jest enolaza. Oznacza to, że może dojść do reakcji alergicznej pomiędzy takimi odmianami jak: Alernaria alternata, Cladosporium, Aspergillus, Saccharomyces i Candida albicans. Oznacza to, że przy alergii na jeden z powyższych rodzajów pleśni, może również wystąpić reakcja alergiczna przy kontakcie z innym ( „pokrewnym”). Ponadto, możliwa jest reakcja alergiczna przy kontakcie z lateksem oraz po spożyciu szpinaku.

Zarodniki grzybów dominujące na zewnątrz

Grzyby pleśniowe mogą występować sezonowo i właśnie wtedy powodować reakcje alergiczne. Ma to miejsce, gdy zarodniki pleśni unoszą się w powietrzu. Cały ambarans zaczyna się już wiosną, gdy po wiosennych deszczach przyroda budzi się do życia ( wilgotno + ciepło), a także latem i jesienią, gdy gniją rośliny i spadają liście. Najwięcej pleśni znajduje się na terenach podmokłych i lasach liściastych.

Najkorzystniejsze powietrze, dla maluchów cierpiących z tytuły zarodników pleśni jest zimą. Podczas mrozów, powietrze jest wolne od alergenów pleśni. Temperatura bliska zeru, i poniżej, uniemożliwia uwalnianie zarodników do powietrza.

Alternaria alternata

Nazwa co najmniej specyficzna 🙂 Jednak warto się z nią oswoić, ponieważ to właśnie te alergeny powodują największą liczbę uczuleń na zarodniki grzybów. Grzyby te „mieszkają” sobie na powierzchni gleby i obumierającej roślinności. Bardzo lubią wilgoć i szybko się namnażają przy umiarkowanie wysokich temperaturach (konkretnie mówimy tutaj o zakresie 22-28 st. C). Właśnie takie warunki powodują, że grzyby uwalniają do powietrza swoje zarodniki. Które, niezależnie od chociażby prędkości wiatru łatwo przedostają się do naszych dróg oddechowych. Właśnie wtedy, nasz alergik, zaczyna odczuwać dyskomfort. Najczęściej Alternaria są przyczyną alergicznego nieżytu nosa (ANN) i astmy. Niektórzy alergolodzy uważają, że dodatni wynik testu skórnego u dzieci z Alternarią jest czynnikiem ryzyka astmy oskrzelowej.

Szczyt sezony pylenia Alternaria przypada na wakacje, czyli lipiec i sierpień. Dokładniejsze informacje o kalendarzu pyleń alergenów wziewnych znajdziesz w osobnym artykule.

Cladosporium

Jest to najczęściej występujący rodzaj grzybów na całym świecie. Szczególnie w klimacie umiarkowanym ( czyli naszym ), występuje duża liczba jego zarodników w powietrzu. Wynika to z występowania bardzo wielu „produktów” wpływających na wzrost grzybni. Po prostu mamy korzystny klimat do rozwoju tych grzybów.

Fusarium

Alergia na ten grzyb jest typowa dla ciepłego klimatu. Powszechnie wystepuje też w pomieszczeniach klimatyzowanych oraz kąpieliskach typu „raje wodne”, gdzie lubi się kolonizować. Właśnie dzięki takim „nowinką” cywilizacyjnym, zaczyna nabierać znaczenia międzynarodowego, gdyż powszechnieje w rejonach dotąd dla nich nie znanych.

Zarodniki grzybów dominujące wewnątrz (w pomieszczeniach)

Najpowszechniejsze zarodniki grzybów uczulających wewnątrz domu to Penicillium i Aspergillus. Niestety, są one obecne całym rokiem i ich stężenie w powietrzu jest zbliżone przez cały ten okres czasu. Źródłem tych grzybów jest zazwyczaj dom lub budynek/pomieszczenie. Fachowo mówiąc, w pomieszczeniach zamkniętych powstaje mikro środowisko. To właśnie w nich lubią rozwijać się zarodniki tych grzybów. Głównym powodem ich powstawania jest duża wilgotność powietrza ( powyżej 60-70%), ograniczona wentylacja i słaby dostęp do światła. Właśnie takie warunki są idealne do namnażania się grzybów.

Rodzaj pleśni i grzybów zależy od warunków jakie panują w budynkach, pomieszczeniach lub np. w lodówce. W miejscach, gdzie nie dba się o usuwanie resztek jedzenia: chleba, przetworów owocowych i warzywnych można spodziewać się większej ilości pleśni, szczególnie Penicillium i Aspergillus. Poza tym, Aspergillus bardzo często „zamieszkuje” w naszych lodówkach, dlatego warto szczególnie tam dbać o czystość. Widoczne jest to na gumowych uszczelkach lodówki, w postaci ciemnych plam. Grzyby pleśniowe licznie występują w piekarniach, browarach, zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego, spichrzach i młynach. Poza tym do naszych organizmów możemy też dostarczyć niektóre grzyby pleśniowe, które są celowo dodawane do jedzenia. Mam tutaj na myśli produkcje serów, wina, piwa czy chociażby chleba.

Penicillium

Głównie występuje w domu. Najwyższe stężenie osiąga podczas remontów, prac porządkowych spichrzy i piwnic. Wtedy może powodować zaostrzenie alergii dróg oddechowych i reakcje przypominające zatrucie. Jest pleśnią powszechnie występująca na pieczywie i owocach. Dlatego może się zdarzyć, że po zjedzeniu nadgniłych owoców lub warzyw, nasz alergik dostanie objawów reakcji alergicznej tj. atak astmy.

Aspergillus

Grzyb ten ma bardzo duży wpływ na układ odpornościowy człowieka. Jego toksyny, powodują osłabienie odporności. Bardzo często powoduje ciężkie przebiegi nieżytu nosa i astmy oskrzelowej. Najczęściej alergizuje osoby dorosłe atopowe, ze skłonnością do infekcji dróg oddechowych.

Roztocza kurzu

Pięknie nazwane, jednak czy wiesz co tak naprawdę kryje się pod nazwą roztocza kurzu? Uwaga…pajęczaki. Tak, właśnie roztocza kurzu są pajęczakami, które bardzo lubią nasze mieszkania. Jest w nich ciepło i przytulnie, nikt ich nie przegania…maja jak w raju.

W Polsce najczęściej występuje Dermatophagoides pteronyssinus :P:P. I teraz, te mało sympatycznie wyglądające, „mikroskopijne pajączki”, muszą coś jeść i wydzielać odchody. W naszym mieszkaniu, maja jak w najlepszej restauracji, bo ich ulubionym posiłkiem jest naskórek ludzki i zwierzęcy oraz zarodniki grzybów. Lubią mieszkać w naszych łóżkach/ pościelach i materacach ( stąd przy silnej alergii, częste ataki kaszlu i astmy właśnie podczas snu). Doskonale odnajdują się również w dywanach, meblach tapicerowanych, kotarach i pluszowych zabawkach. A skoro roztocza kurzu „coś” jedzą to i muszą (wprost mówiąc) robić kupę. I właśnie z tymi odchodami jest problem. Alergeny roztoczy kurzu są zlokalizowane w odchodach, w postaci mikroskopijnych kuleczek. Te malutkie „pajączki”, w ciągu dnia produkują 200 razy więcej odchodów, niż same ważą.

Powszechnie mówimy o alergii na kurz, jednak w rzeczywistości (i między słowami), mamy na myśli alergię na odchody roztoczy kurzu.

Im więcej złuszczonego naskórka, tym więcej roztoczy i ich odchodów. Co oznacza większe nasilenie procesów alergicznych na skórze lub w drogach oddechowych.

Roztocza kurzu nie lubią świeżego, chłodnego i suchego powietrza. Właśnie dlatego, najmniej ich występuje w górach. Dlatego w przypadku alergii na roztocza kurzu zaleca się pobyt w górach, im wyżej nad poziomem morza, tym lepiej.

Najwięcej roztoczy, panuje w domach niesprzątanych, zagraconych, niewietrzonych i wilgotnych. Gdzie jest dużo dywanów i tapicerowanych mebli. Alergicy nie powinni spać na wersalkach lub sofach. Roztocza, najlepiej rozmnażają się zimą, kiedy mniej wietrzymy mieszkanie i zaczynamy ogrzewać nasze pomieszczenia.

Objawy alergii na kurz

Osoby uczulone na roztocza kurzu, reagują :

• kaszlem,
• katarem,
• dusznościami,
• nawrotem AZS
• bólem brzucha.
• nocne moczenie (występuje szczególnie u dzieci)
• ból głowy.

Najlepszym rozwiązaniem jest łóżko z materacem, który ma zdejmowany pokrowiec. Pokrowiec można zdjąć i wyprać, a materac „wywietrzyć”. Ponadto, osoby uczulone na odchody roztoczy kurzu, powinny unikać pościeli z pierza i wełny. Najlepszym rozwiązaniem, jest wybór pościeli antyalergicznej, czyli wykonanej z włókna syntetycznego. (poniżej, piszę o tym aspekcie nieco szerzej).

Alergia na sierść zwierząt (alergeny odzwierzęce)

Szacuje się, że ok 2,5% populacji ludzi na świecie cierpi z powodu alergii na sierść zwierząt. Zazwyczaj są to alergie pochodzące od różnych zwierząt. Jednak do tego szanownego grona najczęściej wchodzą osoby na co dzień związane z hodowlą. Są to hodowcy, pracownicy laboratoriów, sklepów zoologicznych oraz właściciele zwierząt domowych.

Alergeny odzwierzęce, bardzo długo utrzymują się w powietrzu, pozostają w domu nawet do 6 miesięcy nieobecności zwierzaka. Wynika to z tego, że alergeny te są bardzo małe i łatwo przedostają się do układu oddechowego. Po drugie, istnieje wiele „sposobów” ich rozprzestrzeniania. Zwierzaki mają alergeny w swojej ślinie, gruczołach łojowych oraz gruczołach około odbytniczych. Pamiętaj o tym, szczególnie gdy wybierasz się z maluchem, uczulonym na alergeny zwierząt, do mieszkania gdzie przebywają zwierzęta. Nie wystarczy zamknięcie pieska w osobnym pokoju, jednak więcej na ten temat znajdziesz w osobnym artykule, wyjazd z alergikiem.

Najsilniejszy alergen zwierzęcy znajduje się w naskórki u sierści konia. Do tego stopnia, że uczuleni na sierść konia, są w stanie odczuwać duszności po spacerze ulicą, którą przeszedł wcześniej koń lub przechodząc obok dorożek.

Najpowszechniej występuje alergia na naskórek i sierść psów i kotów. Kolejnym, silnym alergenem jest sierść zwierząt futerkowych tj. chomiki, świnki morskie i myszki, królików. Sierść, naskórek i mocz zwierząt bardzo często jest przyczyną uczuleń. Dlatego istnieją lekarze, którzy nie zalecają trzymania w domu zwierząt, w rodzinach gdzie istnieje genetyczna skłonność do chorób alergicznych.

A co z ptakami, niestety…..ich sierść i odchody również maja alergeny i mogą wywoływać choroby płuc, astmę czy też alergiczne zapalenie oskrzelików.

Alergia na mąkę ( jako alergen wziewny)

Powszechnie mąka jest uznawana za alergen pokarmowy. Jednak w szczególności w środowisku piekarzy i pracowników młynów, obserwuje się alergię wziewną na mąkę. Zawody takie jak piekarze, cukiernicy czy pracownicy młynów, po wielu latach uczulili się na mąkę pszenną, żytnią, jęczmienną lub owsianą. Do tego stopnia, ze wejście do kuchni, podczas używania mąki lub do piekarni powoduje u nich ataki astmy.

Pierze i wełna

W naszym klimacie, lubimy zima otulić się czymś ciepłym i przyjemnym. A pod ciepłą kołderka zasnąć. Jednak zdarza się jeszcze, ze znajdują się domy gdzie pościele są wypełnione pierzem lub wełna, która uchodzi za zdrową. Nie będę tutaj rozwijać się w aspekcie korzyści spania pod wełną, jednak skupię się na jej właściwościach alergennych. Niestety obecnie wiele osób jest uczulonych na pierze lub wełnę. Wówczas, każde położenie się do łózka może wywoływać kaszel, atak astmy, katar lub duszności. Po pierwsze, oba te wypełnienia pościeli, mogą bezpośrednio uczulać osoby obciążone skazą atopową. Po drugie, są idealnym środowiskiem do życia roztoczu kurzu domowego. Keratyna, zawarta w pierzu i wełnie (nawet tej z lamy) jest smacznym pokarmem dla roztoczy, które po jedzeniu robią kupę. A właśnie w odchodach roztoczy są zawarte alergeny.

Uczulenie na pierze

Bardzo często zdarza się, że alergia na pierzę występuje jednocześnie z alergią na żółtko jajka oraz mięso kurze. Jest za to odpowiedzialna liwetyna, jest ona obecna w żółtku jajka oraz w pierzu. Przeprowadzone badania wykazały, że osoby uczulone na liwetyne, podczas prowokacji oskrzelowej miały wczesne objawy astmy. Natomiast, jej doustne podanie powodowało objawy ze strony układu pokarmowego i oddechowego. jest to popularnie nazwane, jako zespół ptak-jajko i ten „układ” znany jest w publikacjach medycznych już od 1985roku.

Osoby uczulone na odchody roztoczy kurzu, powinny unikać pościeli z pierza i wełny. Najlepszym rozwiązaniem, jest wybór pościeli antyalergicznej, czyli wykonanej z włókna syntetycznego.

Podsumowanie

1. Alergie wziewne można „leczyć”. Jest szereg publikacji dowodzących skuteczności immunoterapii na alergeny wziewne
2. Alergia na grzyby, jest stosunkowo rzadko rozpoznawalna. Niestety często powoduje cięższy przebieg chorób alergicznych, szczególnie nieżytu nosa i astmy oskrzelowej.
3. Alergia na pleśń, rządzi się swoimi prawami. Poznaj je, by unikać sytuacji i miejsc, gdzie Twój alergik będzie się męczył.
4. Alergia na roztocza kurzu, jest bardzo powszechna. Wiedząc jak ograniczyć jej wpływ na alergika, możesz znacznie poprawić jego samopoczucie.
5. Alergeny pochodzące od zwierząt, są wyjątkowo silne i trwałe. Musisz o tym pamiętać, planując wyjazdy z alergikiem.
6. Wełna i pierze, jako produkty pochodzenia zwierzęcego też mogą uczulać. Zazwyczaj są to alergie kontaktowe, jednak jak najbardziej mogą tez wywoływać reakcje z górnych dróg oddechowych.

Źródło:

1. Pawliczak R., Alergologia-kompendium, Termedia, Poznań 2018
2. Obtułowicz K., Alergologia, PZWL, Warszawa 2016
3. Myłek D., Alergie wyd. II, W.A.B., Warszawa 2010
4. Bogacka, E. „Alergia na grzyby pleśniowe: diagnostyka i leczenie.” Polski Merkuriusz Lekarski 24.11 Supl 1 (2008): 11-14.
5. Buczyłko, Krzysztof. „Nie tylko alergeny: jajo kurze.” Alergia 3 (2014): 20-26.