Alergia na komary i inne letnie koszmary

Getting your Trinity Audio player ready...

Sen nocy letniej, czy jednak walka z malutkim owadem. Te małe, letnie owady, potrafią zepsuć wakacyjny wyjazd i odebrać niejedną spokojną noc. A dodatkowo, mogą uczulać. Kto jest ich ulubionym przysmakiem? Jak objawia się alergia na komary? Warto też wiedzieć, jak łagodzić zmiany po ukąszeniu i jak walczyć z tymi malutkimi owadami.

Letnie koszmary

Lato i wakacje, jedna z najpiękniejszych pór roku. Możemy wtedy całymi dniami, spędzać czas na zewnątrz z rodziną, korzystając z pięknej pogody. Wszelkiego rodzaju wycieczki oraz zabawy w ogrodzie, to często jedne z najpiękniejszych chwil. Wakacyjne wyjazdy, relaks, świeże powietrze… to wszystko brzmi tak pięknie. Jednak jest coś co może spędzić nam sen z powiek. Tak, owady…

Podczas naszych letnich chwil na łonie natury, nie trudno o kontakt z wszelkiego rodzaju latającymi, gryzącymi stworzeniami. Powszechnie, mówi się o alergii na jad owadów błonkoskrzydłych, czyli osy, pszczoły, szerszenie, trzmiele. Jednak co, gdy mamy do czynienia z teoretycznie mniej groźnymi stworzeniami? Jak się okazuje, one również potrafią doprowadzić nie tylko do szaleństwa, ale i do reakcji alergicznej.

Właśnie dziś, porozmawiamy o tzw. owadach niebłonkoskrzydłych. Czyli tych, które są zmorą wakacyjnych nocy i dni. Skupimy się zatem na wszelkiego rodzaju muchach, komarach, meszkach, pluskwach, wszach oraz motylach, karaluchach i biedronkach.

Alergia na ślinę owadów niebłonkoskrzydłych

Chciałabym, na początku wyjaśnić, że owady których się powszechnie boimy tj. osa, pszczoła, trzmiel i szerszeń mają jad. I w momencie wkłucia jadu pod skórę, może dojść do reakcji alergicznej. Jad, który jest alergenem jest bezpośrednio „wtłaczany” pod powierzchnię skóry i może powodować silne i natychmiastowe reakcje alergiczne.

W przypadku owadów niebłonkoskrzydłych, czyli tych o których dziś sobie mówimy, sprawa wygląda inaczej. Reakcja alergiczna, jest wywoływana nie przez jad, jednak przez ślinę owada. W ślinie owada, znajdują się alergeny, które powodują charakterystyczne objawy nadwrażliwości.

Szczególnie narażone na reakcje po kontakcie ze ślina owadów są dzieci/osoby, z objawami alergii na skorupiaki. Pomiędzy owadami i skorupiakami, występują podobieństwa molekuł, odpowiadających za uczulenie. Duże „podobieństwo” wzajemnych reakcji występuje pomiędzy takimi alergenami jak: krewetka, karaluch, roztocza kurzu, muszka, krab, ślimak, małże. Znane jest również podobieństwo wywołujące reakcje krzyżowe tzw. zespół osa/pszczoła-komar.

Alergia na komary

Nie wiem, czy wiedziałaś o tym, ale w Polsce występuje ok. 47 gatunków komarów. Te najbardziej nam dokuczające i najpowszechniejsze to komar brzęczący i komar widliszek. A właściwie są to komarzyce. Bo to właśnie samice komarów są krwiopijcami i uwielbiają naszą krew. Dzięki naszej krwi, mają możliwość składania jaj. Czyli, kłując nas i pijąc naszą krew, zapewniają przetrwanie swojego gatunku. A jest to ich pierwotnym instynktem. Ponieważ, najczęściej samice komara składają swoje jaja na terenach podmokłych i przy zbiornikach wody, tam też jest ich najwięcej. Właśnie w tych miejscach, lubią nas atakować, szukając smacznego kąska. Jeśli samica komara, nie „dokończy” picia krwi, to ponownie poszukuje kolejnego żywiciela. Musi w ten sposób osiągnąć maksimum krwi, potrzebnej do złożenia jaj. Zupełnie inaczej sprawa wygląda z samcami. Są klasycznymi roślinożercami. Żywią się nektarem roślin i co interesujące, żyją tylko kilka dni.

Objawy alergii na komary

W ślinie komarzyc, wyróżniono 20 białek, które mogą być alergenem. Organizm na ukąszenie komara może różnie reagować. Osoby dorosłe, które zazwyczaj mają duże prawdopodobieństwo kontaktu z komarami (tj. leśnicy, wędkarze, żołnierze), zazwyczaj wykazują mniejsze reakcje organizmu po kontakcie ze śliną komarzycy. Jednak, w przypadku dzieci, jest inaczej. Potrafią bardzo silnie reagować, a zmiany na skórze mogą się utrzymywać nawet ponad tydzień. Najpowszechniejszą zmianą skórną, jaka występuje u dzieci po kontakcie z komarem to zespół Skeetera.

Jednak nie wychodźmy zbyt na przód. Zostańmy na chwile przy objawach, aby móc je dokładniej opisać. Objawy alergiczne po ukąszeniu przez komara można podzielić na 3 grupy.

1. typowe lokalne reakcje skórne – w miejscu ukąszenia, natychmiast, w przeciągu 20 minut pojawia się bąbel. W miejscu tego bąbla po 24-36 godzinach pojawiają się swędzące grudki, z pęcherzykiem na szczycie. Pozostają one nawet przez 7-10 dni od momentu ukąszenia
2. duże lokalne reakcje skórne (zespół Skeetera) – są to zmiany, które przede wszystkim mocno swędzą. Miejsce ukąszenia jest zaczerwienione i boli przy dotyku. Powszechnie występuje obrzęk tego miejsca, o średnicy nawet do kilkunastu centymetrów, który jest cieplejszy w dotyku. Reakcja ta pojawia się zazwyczaj w ciągu kilku godzin od ukąszenia. Jednak najbardziej uciążliwe są pomiędzy 8-12 godziną. Zazwyczaj ustępują w ciągu 3-10 dni od momentu ukąszenia przez komara. Zdarzają się również cięższe przypadki, na których występowanie są właśnie narażone nasze dzieci. Ma to szczególnie miejsce, gdy ukąszenie obejmuje okolice twarzy. Nasilony obrzęk może powodować trudności z widzeniem, jedzeniem, czy też mówieniem. Zdarza się, że może również wystąpić niska gorączka i złe samopoczucie. Przy bardzo ciężkich reakcjach dodatkowo, może występować znaczny obrzęk tkanki podskórnej, pęcherze, dreszcze i powiększenie węzłów chłonnych.
3. reakcje układowe – są to bardzo ciężkie reakcje powiązane z odpowiedzią całego układu. Oznacza to, że może pojawić się pokrzywka lub grudkowa wysypka na całym ciele, astma oskrzelowa, choroba posurowicza, a nawet wstrząs anafilaktyczny. Może też wystąpić powiększenie węzłów chłonnych, wątroby, śledziony, gorączka, a w miejscu ukąszenia martwicze zapalenie skóry.

Zespół Skeetera

Zastanawiasz się teraz, jak rozpoznać zespół Skeetera. Właśnie o nim napiszę, ponieważ to on jest najpowszechniej występującym objawem alergii na komary wśród dzieci. Do jego rozpoznania musisz wspomóc się badaniami. Ale zacznijmy od początku. Ruszasz do lekarza, który zbiera wywiad i przeprowadza badanie Twojego malucha. Najważniejszymi dla lekarza informacjami jest czas, jaki wystąpił od momentu ukąszenia komara oraz jakie objawy występują (swędzenie, rumień, nadmiernie ciepłe okolice ukąszenia, opuchlizna). Lekarz może zlecić wykonanie badań z krwi w celu oznaczenia stężenia swoistych IgE oraz podklas IgG charakterystycznych dla śliny komara. Jednak, zdarza się to bardzo rzadko. Natomiast, testy skórne, które są powszechnie stosowane w tego typu alergiach, są niestety obecnie praktycznie niedostępne. Wynika to z braku standaryzacji, a próby prowokacyjne z żywym komarem są przeciwskazane z uwagi na duże ryzyko przenoszenia chorób i możliwości wystąpienia ostrych reakcji. Jest to informacja, na czas pisania tego artykułu.

Uwaga:

Wśród dzieci, zdarzają się sytuacje zapalenia skóry i tkanki łącznej spowodowane ciągłym drapaniem swędzącego miejsca. Dochodzi wtedy do ponownego nadkażenia spowodowanego przez bakterie (najczęściej paciorkowce).

Tak naprawdę, można wyróżnić aż 5 stadiów rozwoju uczulenia na ślinę komarów:

1. Brak reakcji skórnych – pierwszy kontakt z alergenem, czyli brak reakcji alergicznej. Obserwuje się to najczęściej u niemowlaków, wtedy ukąszenie komara jest bezobjawowe
2. Reakcja opóźniona – po upływie około doby od ukąszenia, pojawia się mała, swędząca grudka
3. Reakcja natychmiastowa z utrzymująca się alergia opóźnioną – największe nasilenie dolegliwości po ukąszeniu komara występują na początku sezonu. Wraz ze upływem lata, a właściwie nawet już jesienią są znacznie łagodniejsze.
4. Ustępowanie alergii opóźnionej z utrzymującą się reakcją natychmiastową
5. Ustępowanie reakcji natychmiastowej i pojawienie się bezobjawowej tolerancji śliny komara – zazwyczaj jest obserwowane u osób stale narażonych na ukąszenie komara oraz u osób starszych.

Kogo najchętniej gryzą komary?

Najbardziej komarzyce przyciąga pot ludzki, który zawiera w sobie zapach. Ten zapach, działa jak „afrodyzjak” na samice komarów. Najwięcej „komarzego afrodyzjaku” znajduje się w pocie dzieci, osób otyłych, kobiet w ciąży oraz osób po spożyciu alkoholu. Co ciekawe, są badania potwierdzające, że zjedzenia banana zwiększa „naszą atrakcyjność” dla komarzyc. Wbrew pozorom, nie wykazano związku z naszą grupą krwi. Z drugiej strony, potwierdzone zostało, że osoby chore, spocone i w gorączce są bardziej „atrakcyjne” dla komarów. Potwierdza to również niezwykła umiejętność komarów zwaną termodetekcją. Oznacza to, że na ukąszenie komara bardziej narażone są osoby z wyższą temperaturą ciała tj. młodzi mężczyźni, dzieci oraz kobiety w okresie owulacji.

Alergia na komary u alergika

Pomimo powszechnie występujących miejscowych reakcji na ukąszenia komarów, występuje mało danych epidemiologicznych, gdzie została opisana alergia na komary. Aby lepiej przyjrzeć się temu zagadnieniu, przebadano poziomy przeciwciał w grupie osób od 1 miesiąca życia do 18 lat. Okazało się, że u niemowlaków do 6 miesiąca życia (ze względu na brak kontaktu ze śliną komarów) nie wykryto żadnych przeciwciał na komary. Natomiast, najwyższy ich poziom był u dzieci do 5 roku życia. W wieku 6-12 miesięcy życia, występowały duże ilości przeciwciał IgE. Później stopniowo spadały. Oznacza to, że na wystąpienie reakcji alergicznej najbardziej narażone są niemowlęta i małe dzieci. A poziomy przeciwciał w krwi, wraz z wiekiem, od 5 roku życia i w okresie dojrzewania stopniowo się zmniejszają. Sugeruje się w ten sposób, wystąpienie naturalnego odczulania na ślinę komarów.

Jako mama alergika, musisz wiedzieć, że Twój maluszek jest w grupie ryzyka. Okazuje się, że wśród dzieci z reakcją alergiczną na komary, aż 1/3 dzieci miała przynajmniej 1 chorobę alergiczną (tj. alergiczny nieżyt nosa, astma, atopowe zapalenie skóry). Podobnie wypadły badania, przeprowadzone na grupie dorosłych osób. Gdzie aż 58,6% przebadanych alergików (z alergią na komary), było uczulonych na też inny alergen.

Niestety, wśród większości dzieci z alergią na komary, znalazły się dzieci reagujące na roztocza kurzu i pyłki traw. Okazuje się, że roztocze kurzu jest najczęstszym alergenem, który współistnieje przy alergii na ślinę komarów. Następnym w kolejności występowania były pyłki traw i jad pszczoły lub osy. Oznacza to możliwość występowania tzw. zespołu „pszczoła-komar”.

Pomimo niewielkiej ilości przeprowadzonych badań, można wnioskować, że szczególnie narażeni na alergie na komary są alergicy. Głownie dotyczy się dzieci, mających już objawy choroby alergicznej np. AZS, ANN czy astmę. W badaniach, zaobserwowano również, że im wcześniej po ukąszeniu wystąpią objawy (reakcja natychmiastowa), tym zazwyczaj dłużej się one utrzymują i są bardziej nasilone.

Wakacje za granicą kontra alergia na komary

Najbardziej narażone na reakcje alergiczna są dzieci z alergią, które podróżują do innych krajów. Tam przeważają inne gatunki komarów, niż w naszej strefie geograficznej. Przy czym istnieje możliwość braku naturalnej odporności. Jeśli nawet Twój alergik, nie wykazuje silnych objawów alergicznych, po ukąszeniu powszechnych w Polsce komarów, jest duża szansa, że zareaguje na kontakt ze śliną „obcego” komara.

Klimat naszego kraju, na chwilę obecną jest dla nas korzystny i nie pozwala na rozwój chorób powszechnie przenoszonych przez komary. Jednak planując wakacje za granicą warto pamiętać o tym, że komary są powszechnym „nośnikiem” poważnych chorób. Do nich zalicza się malarię, żółtą febrę, denge, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, filariozy. Wiem, że na chwilę obecną brzmi to dla Ciebie strasznie, albo odwrotnie, mało interesująco. Jednak tego typu choroby zostały już uznane jako powszechnie przenoszone przez komary u naszych południowych sąsiadów tj. Ukraina, Czechy, Słowacja. Z kolei, komary powszechnie występujące w Egipcie przenoszą żółtą febrę i wirusowe zapalenie mózgu. Niestety biorąc pod uwagę kierunki wakacyjne i fakt, ocieplania klimatu, trzeba pamiętać również o zagrożeniu, jakie może z czasem przynieść nam komar.

Co pomaga na ukąszenie komara?

Na ukąszenia komarów pomagają środki powszechnie dostępne w aptece zawierające kamforę, mentol, dekspantenol , alatoninę, nafazoline i antazoline. Wiem, że brzmi to obco i zbyt fachowo. Jednak zawsze możesz w aptece, czy drogerii przed zakupem takiego środka, po prostu sprawdzić jego skład.

Jeśli natomiast, chcemy mówić o leczeniu, to ma ono na celu zmniejszenie odczynu stanu zapalnego oraz złagodzenie obrzęku i świądu skóry. Zazwyczaj lekarze w tym momencie zalecają leki przeciwhistaminowe stosowane miejscowo (oparte na dimetyndenie) tj. Fenistil lub leki antyhistaminowe podawane doustnie. W przypadku bardzo dużego obrzęku ( o średnicy powyżej 10 cm) lekarze zalecają miejscowe stosowane glikokortysteroidów w postaci maści ( np. na bazie mometazonu).

W przypadku bardzo silnych objawów alergii, może się zdarzyć, że lekarz zaleci stosowanie leku antyhistaminowego, już przed możliwym ukąszeniem. Oznacza to, że jeśli wybierasz się ze swoim alergikiem (uczulonym na ślinę komarów) np. na Mazury. Warto wcześniej wybrać się do lekarza. Porozmawiaj z nim, jak przetrwać ten czas. Zadbaj, aby wakacje nie zostały zniszczone przez złe samopoczucie Twojego malucha. Szkoda aby się męczył, razem z Tobą, zamiast korzystać z wypoczynku i atrakcji. Lekarz może wtedy postanowić wdrożyć leki antyhistaminowe doustne. Wtedy warto zacząć je stosować już od 3 dni przed wyjazdem i kontynuować przez cały okres narażenia na ukąszenia komarów (czyli codziennie na wakacjach).

Czy z alergii na komary się wyrasta?

Tutaj, aż chciałoby się krzyknąć, że TAK. Tak bynajmniej twierdzą badania i statystyki. A przynajmniej, zmniejsza się nasilenie objawów. U dzieci zaobserwowano największą tendencje do pojawiania się nadwrażliwości na ukąszenia komarów. Jednak wraz z wiekiem i częstotliwością ukąszeń te objawy są coraz słabsze. Zbytnie stosowanie ochronny przed komarami, wydłuża czas nabywania odporności na alergeny obecne w ślinie owadów.

Co odstrasza owady?

Można również stosować środki odstraszające zawierające DEET, jednak w tym przypadku, trzeba bardzo uważać. Pamiętaj, aby dokładnie zapoznać się z zasadami bezpieczeństwa stosowania danych substancji. Ma to duże znaczenie w przypadku stosowania ich przy dzieciach i np. astmatykach oraz dzieci z AZS.

Naturalne metody na odstraszanie komarów

Bardzo skuteczne zarówno na komary, kleszcze jaki i inne gryzące owady, są pelargonie. Zawarty w nich geranioł ( częsty składnik olejków eterycznych) skutecznie odstrasza wiele gatunków owadów. A co jest ważne, jest naturalną substancją, nie powodującą podrażnień skóry i błon śluzowych. Jest całkowicie bezpieczny i nietoksyczny dla ludzi i zwierząt.

Potwierdzone właściwości odstraszające komary mają też niektóre, dość powszechnie występujące, rośliny. Komary bardzo nie lubią zapachu takich roślin jak mięty pieprzowej, wanili, lawendy, eukaliptusa, goździków, bazyli i cedru.

Ponadto, przy wycieczce w tereny podmokłe, warto zadbać o dodatkowe ubranie „ochronne”. Wystarczy, że zadbasz o pełne buty, nakrycie głowy oraz długie spodnie i bluzkę z długim rękawem.

Niektórzy lekarze twierdzą, że nie warto bronić się przed komarami na 100%. Właśnie w celu nabycia tolerancji na ich alergeny. W dzieciństwie i podczas długotrwałej ekspozycji możliwe jest uzyskanie naturalnej formy „odczulania” wobec śliny komarów.

Alergia na pchły

Podczas zabaw ze zwierzętami, jesteśmy najbardziej narażeni na kontakt z pchłami. Zwierzęta, często są nosicielami pcheł, które potrafią ukąsić człowieka. Najczęściej występują ugryzienia pcheł późnym latem. Właśnie wtedy jest ich najwięcej. Pchła, przekłuwa skórę i w tym momencie następuje kontakt skóry ze śliną pchły. Drapanie miejsca ugryzienia nasila objawy i może wywołać zjawisko zwane „pchlim zapalaniem skóry”. Aby łatwo rozróżnić ten rodzaj ukąszenia, warto byś znała objawy ukąszenia pcheł to:

• grudkowata lub plamista wysypka
• nasilony świąd
• silnie swędzące gródki zazwyczaj są pogrupowane po trzy (śniadanie-obiad-kolacja).

Alergia na chrząszcze

Do najpowszechniejszych chrząszczy, zalicza się biedronkę. Tak, właśnie te nie winne owady, również potrafią ugryźć. A do tego ich ślina może wywołać reakcje alergiczną. Szczególnie „niebezpieczne” są biedronki azjatyckie, które ostatnio pojawiły się w Polsce. Nie jesteśmy do nich przyzwyczajeni i nie mamy odporności na ich ślinę. Stąd też, właśnie najczęściej występują reakcje alergiczne po ukąszeniu przez biedronkę azjatycką. Niestety, obecnie zarejestrowane przypadki ukąszenia przez biedronkę azjatycką są bardzo ciężkie. Po ugryzieniu dzieci (w wieku przedszkolnym) miały duży obrzęk naczynioruchowy.

Alergia na meszki

W Polsce występuje aż 48 gatunków meszek. Są one mniejsze od komarów, ciemno ubarwione i o dość krępej budowie z krótkimi skrzydełkami. W przypadku meszek, równie samice są tymi złymi. I to one nas gryzą, bo żywią się krwią. Najwięcej można ich spotkać również w okolicach podmokłych. Swojej jaja składają w płytkich, czystych i płynących wodach. Najczęściej są to strumyki i rzeki. Samice głównie obsiadają krzewy, drzewa, i stąd (zazwyczaj wieczorem) wyruszają na poszukiwania żywicieli, czyli naszej krwi. Samce natomiast zjadają spadź i pyłek z kwiatów. Jeden ze składników śliny meszek (apyraza) może reagować krzyżowo ze śliną komarów i pluskw. Właśnie dlatego, objawy są bardzo podobne do siebie i trudno je rozróżnić. Po ugryziemniu meszki zazwyczaj występuje:

• obrzęk
• rumień z krwawymi wybroczynami
• pęcherze
• osłabienie
• złe samopoczucie
• podwyższenie temperatury ciała
• sporadycznie mogą wystąpić nudności i bóle głowy.

Przed ugryzieniem meszki, można stosować metody ochronne takie same jak przed komarami. Jednak, gdy już meszka nas ugryzie, należy pamiętać, aby pozostawione na skórze ranki regularnie przemywać i dezynfekować. Bowiem, po ugryzieniu meszki, łatwo dochodzi do zakażenia skóry.

Alergia na ślepaki/bąki bydlęce

Ślepaki, bąki bydlęce to taki duże muchy. Zazwyczaj są koloru żółtego lub brązowego. Są dość krępe z dużymi skrzydłami. W Polsce występuje około 50 gatunków ślepaków. Zazwyczaj kłują krowy, konie i zwierzęta płowe. Jednak zdarza się, że ugryzą człowieka. Podobnie jak do opisanych wyżej owadów, problemem są samice. Samce żywią się nektarem i pyłkiem roślin. Natomiast samice, potrafią wypić nawet 0,2ml krwi! Ślina samic zawiera związki toksyczne i hamuje krzepnięcie krwi. Dorosłe osobnik są bardzo aktywne przed deszczem i burzą. Najbardziej przyciąga ich zapach potu i temperaturę naszego ciała. Dlatego najczęściej atakują zgrzanego konia, człowieka na rowerze lub osobę spoconą. Często występuje reakcja zespołu osa – bąk bydlęcy, co powoduje wzrost ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznej.

Ugryzienie przez bąka bydlęcego jest mocno zaczerwienione i puchnie. DO tego mocno swędzi przez kilka dni. Przy kilkukrotnym ukąszeniu, człowiek może mieć wysoką temperaturę, brak apetytu i ogólne objawy z przewodu pokarmowego przypominające zatrucie.

Co ugryzło, jak rozpoznać?

Chciałabym, abyś mogła jak najsprawniej poznać charakterystyczne ukąszenia, najpowszechniejszych owadów. W tym celu, przygotowałam dla Ciebie 2 ikonografiki. Dzięki zestawieniu obrazków, możesz sama porównać rodzaj ukąszenia. Wiem, że nie zawsze opisowe formy są łatwe do zrozumienia. Uzupełniłam je o owady, o których nie rozmawiamy w tym artykule. Jednak o te najpowszechniejsze w naszych ogrodach, lasach i łąkach. Zapraszam Cię do przyjrzenia się mojej pracy.

Źródło:

1. J. Boczek , G. Pruszyński, : Owady niebezpieczne dla zdrowia oraz życia człowieka i zwierząt domowych, Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, Nr 2/2015: 108-111.
2.  K. Buczyłko, E. Majsiak, A. Wagner, Alergia na owady niebłonkoskrzydłe, Alergia Astma Immunologia 2015, 20 (3): 170-177
3. K. Skalicka – Woźniak, E. Majsiak, Geraniol – naturalne rozwiązanie w walce z roztoczami, Alergia, 2020
4. M. Piechota, W. Zagórska, Nadmierne reakcje miejscowe po ukąszeniu przez komary – jak diagnozować i leczyć?, Pediatria po Dyplomie, 04, 2015.
5. S. Suleyman Tolga Yavuz, Onur Akin, Ozan Koc, et al. Clinical features of children with mosquito allergy. Authorea. March 30, 2022.
6. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1081120610612628
7. Zdjęcia https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/ugryzienia-i-uzadlenia-owadow-jak-rozpoznac-co-cie-ugryzlo-zdjecia,7450,n,168
8. https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/niezbednik-pacjenta/co-cie-ugryzlo-jak-rozpoznac-slady-po-ukaszeniach-owadow-zdjecia-aa-ojBq-Ce9D-ma4Y.html